APPLE'N AMA - HIZKUNTZA BEZALA EUSKARA ERABILTZEKO AUKERA BAT

Gaur eskainera hau jaso dut. Sinadurak bi aste barru eramango direla esaten didate eta momentu honetan bakarrik 9300 sinadura lortu dituzte. Mesedez, sina eta zabal ezazue.

EUSKAL HERRIA

Nire bloga irakurri duten jende gehienak zer den Euskal Herria ederki jakiten dutela uste dut; baina aldi batzuk Espainiako kanpora bizi diren pertsonek galdetu didatenez, berriro sarrera hau idazten dudala ona dela uste dut.

Lehenengo eta behin zerbait argitu nahi nuke. Euskal Herria (literalki 'Euskararen Herria') esaten badugu arrazoi bat egongo delako: politika alde batera utzi, kultur komuna existitzen dela eta lurralde guztian hizkuntza bateratzaile bat dagoela ukaezina da.

Euskal Herria Ozeano Atlantikoaren ertzean dago; Pirinioak mendebaldeko inguruko mendiak, Bizkaiako Golkoaren hegoaldeko alde eta Ebro bailara erdiaren hasiera arte. 

Lurralde honek 20.742 km karratu du, bi estatuetan (Espainia eta Frantzia) eta hiru lurralde administrativoetan (Euskal Autonomia Erkidegoa, Nafarroako Foru Erkidegoa eta Pirinio Atlantikoak) zatita.

 

 

Euskal Herriaren egonlekua, Espainia eta Frantzia

Zazpi lurralde osatu dute Euskal Herria: Araba, Bizkaia, Gipuzkoa, Nafarroa, Lapurdi, Behe - Nafarroa eta Zuberoa (Lau lehenak Espainian eta hiru azkenak Frantzian). 

Euskal Herria osatu duten zazpi lurraldeak

   

Bere kokapenagatik, hiru osagai oinarrizko bere kondizio fisikak determinatuko dituzte: itsasoa, zelaia eta mendia.

Bere kokapen bereziagatik ere bai, Euskal Herrian hiru alde oso desberdin dago: lehen alde Atlantikoak eta, itsasoan barrena, Erdialdeko Europak elkartu dute. Bigarren alde, hegoaldekoa, Ebrora iraulita, Mediterraneoara zabalduta eta Iberiko Mesetarekin kontaktuan dagoela. Hirugarren alde, izaera menditsuaz, bi aurreko alderen artean dago. 

 

Ikusi ahal dugunez, Euskal Herria herrialde  korapilatsua da. Hau herrialdearen ezaugarrietan erakusten da.        

 

Bi alde topografikoak dira: lautasuna eta mendia. Bi dira ere bai alde geologikoak: kareharrizko lurra eta buztinezko lurra, era sekundarioan eta tertziarioan  eratu zirela.

 

Klima, alde batzuetan atlantikoa da, bestetan, kontinental - mediterraneoa eta lurraldeko alde baino altuagoetan mendialdeko klima dago.

 

Paisaiari dagokionez, mendiak itsasoara hurbiltzen direnean, ibarrak moztuak eta ahokatutak dira, baina veste lekuetan lautasun zabalak daude.

 

Flora ere bai askoritakoa da: alde batzuetan espezie atlantikoak (haritzak, pagoak eta gaztainondoak) daude eta bestetan arteak -mediterraneoko espezie tipikoa- daude.

 

Hidrografikoaz, iparraldean ozeanoko sarea oso dibertsifikatu bat dago; hegoadean, berriz, hidrografikoko sarea askoz errazagoa da. Hegoaldeko ibai guztiak Ebron itsasoratzen dira.

 

 

Nekazaritzari buruz, alde batean lehorreko lurrak hezetasun askorekin daude. Hemen, garia, mahatsondoak eta olibondoak lantzen dira. Alde bestean, berriz, sail ureztatuak dira, non laborantza diferenteak hazten dira.  

 

Azkenik, leku batzuetan azienda zuria dago eta leku bestetan azienda gorria.          

                

 

 

Eskerretik eskuinera eta goietik beherara: Arabako lautasuna, Biarritzko
hondartza bat (Laborten), Urkiola mendia eta Bilbo (Bi azkenak Bizkaian).   
Lau argazki honek Euskal Herriko konplexutasuna argitzen dira.

 



Ingurune geografiko desberdin honetan, gizon - emakumeen portaera ere bai desberdina izan da. Industria - Iraultza aurretik, itsasertzeko biztanleak arrantzaleak dira eta barrualdekoak nekazariak, ganaduzaleak eta egurgileak. Industria - Iraultza ondoren, itsasertsera industrializatu zen bitartean, barrualdekoa berdina segi zen         

Después de ella, el litoral se industrializó, mientras que el interior siguió viviendo de la agricultura. También ha sido diferente la manera en la que la gente se ha asentado en el territorio: hay zonas rurales y otras urbanas. Por otro lado, hay zonas donde la población vive muy aislada de los demás y otros núcleos de gran concentración poblacional.

 

               



A la izquierda, el caserío Erreizabal (Legazpi, Guipúzcoa), a la derecha Bilbao vista desde el aire. 
Estas fotografías ilustran que hay zonas donde la población vive muy aislada de los demás y otras regiones con gran concentración poblacional.
 

Como hemos podido ver, Euskal Herria es un territorio muy complejo a pesar de sus reducidas dimensiones. Esto se debe a su situación de engarce entre la Península Ibérica y la Europa Continental.  

 

(1) Verdaderamente la situación es aún más compleja de lo que voy a exponer en estas líneas, que pretenden ser una primera aproximación. Tiempo habrá de analizar encuestas sociolingüisticas y de hablar de la complejidad de Navarra. 

 

BIBLIOGRAFíA:

AGIRRE KEREXETA, I., Medio físico

INTXAUSTI, J., Euskal Herria. El país de la lengua vasca, Vitoria, Gobierno Vasco, 1994.    

 

  

 

ONGI ETORRI

Kaixo:

Orain dela bederatzi hilabete sarrera azkena idatzi nuen. Hilabete honetan, nire lagunek berriro idatzi behar izan nuela esan didate askotan. Azkenean, konbentzitu naute. Horrela, nire proiektua jasten saiatuko naiz berriro. “A la tercera va la vencida” esaten dute; hortaz, ea aldi honetan lortzen dudan.

Tituluan ipintzen duenez, euskal kulturari buruz blog bat da. Baina, zer da euskal kultura? Eta, zer ulertzen dugu “euskal” esan dugunean?

Egin dudan lehen gauza, ea arloa mugatzea lortu banintzen, “kultura” hitza hiztegian bilatzea izan da. Baina ez dut lortu, esanahia oso zabala delako. DRAE’n arabera, kultura da: “Conjunto de modos de vida y costumbres, conocimientos y grado de desarrollo artístico, científico, industrial, en una época, grupo social, etc.”. Hau da, euskal kulturak Santimamiñe kobetan prehistorian bizi izan zuten gizon – emakumeen bizimodutik XXI. mendearen musika eta margozkira biltzen ditu.

Baina, “euskal”hitza definitzea baino zailagoa da. Euskaraz egindako gauzak bakarrik idazten ditut eta gaztelaniaz edo frantsesaz daudenak kanpora utzi ditut? Eta, orduan, zer egiten dut bi hizkuntzez idazten edo konposatzen dute antzelariak? Eta zer ditut egin beste hizkuntzak egindakoak liburuekin edo filmekin baina Euskal Herriko kultura erakusten dutela?

Galdera hauek erantzutea oso zaila da niretzat. Motibo honengatik, gutxiago blokeatzen nauen aukera hautatzen dut; agian, ere errazagoa idazten jarraitzeko: momentu horretan ikertzen, ikasten edo gozatzen ari nazeni buruz idaztea. Euskal kultura islatzea hizkuntza baino inportatzen zait, nahiz eta, euskara egindako kultura paper nagusiarena edukiko du nire blogan.

Tituluan jarraitzen, parentesi artean, ipintzen du: “Madriletik bizi”. Bai, arraroa dirudi jakiten dut, baina blog hau Madrilen idazten da. Eta bere egilea Euskal Ikasketan tituluduna eta euskal erroekin, baina madrildarra da. Horregatik, festa bati buruz idazten dudanean, hemen bizi diren euskaldunek festa egin dute. Eta gauza batek duen garrantziaz euskaldunentzat esan dudanean, ezagutzen dudan jenderen ikuspenetik izango da. Horrela, batzuetan okertzen naizela posiblea da. Euskaldunek, mesedez, hau gertatzen bada, esan ezazue.

Euskaraz eta gaztelaniaz bloga idazten saiatuko naiz, baina gaztelania da nire ama-hizkuntza. Hortaz, lehen idazten gaztelaniaz. Barka gauza bat ez dago euskaraz irakurtzen nahi duzunean.

Hileroko sarrera idazten saiatuko naiz gutxienez.

Eta, noski, azalpen guztiak ongi etorri izango dira. Horiek esker ondo edo gaizki egiten dudan jakiten dut. Gauza bat eskatu dut bakarrik: adeitsuak izango direla.

Nire proiektuan laguntzen duzue?

EGIA BAT ESATEAGATIK

Esta semana os traigo unos versos de uno de los mejores poetas de la literatura vasca del siglo XX: Gabriel Aresti, del que os hablaré en pocas semanas. Este poema, titulado Egia bat esateagatik "Si por decir una verdad", perteneciente a su obra Herri eta Harri (1964).

Gabriel Aresti

Egia bat esateagatik,

Si por decir una verdad

alabak

han de matarme

hil behar bazaizkit,

las hijas,

andrea

han de violarme

bortxatu behar badidate,

la mujer,

etxea

han de derribar

lurrarekin

la casa

berdindu behar bazait,

donde vivo;

Egia bat esateagatik,

Si por decir una verdad

ebaki behar badidate

han de cortarme

nik eskribitzen

la mano

dudan

con la que escribo,

eskua,

****

nik kantatzen

la lengua

dudan

con la que canto;

mihina;

****

Egia bat esateagatik,

Si por decir una verdad

nire izena

han de borrar

kenduko badute

mi nombre

euskal literaturaren

de las páginas

urrezko

de oro

orrietatik,

             de la literatura vasca

inoiz

             en ningún momento

inola

             de ninguna manera

inun

             en ningún lugar

ez naiz

             podrán

isilduko.

             acallarme.

CINE EN EUSKERA GRATIS

[Entrada publicada el 7 de enero de 2012]


Una año más podemos disfrutar de Zinema euskaraz, una iniciativa del Departamento de Cultura del Gobierno Vasco. Con esta iniciativa pretenden facilitar el acceso al cine en euskera, tanto para satisfacer a la ciudadanía que lo solicita como para ayudar al fomento del euskera como lengua de uso cultural y social. 
La oferta recoge las treinta películas que ya estaban disponibles el año pasado más trece películas nuevas. 

Os he puesto el enlace a todas ellas, por lo que para verlas solo tenéis que pinchar en el título y os llevará directamente a la ficha técnica de esa película. Luego ahí basta con pinchar en filma ikusi. 

Eso sí, deberéis verlas on line (no se pueden descargar) y en euskera (no hay subtítulos, ni en euskera ni en castellano). 

Se desconoce hasta cuando se podrán ver las películas de manera gratuita. 

El listado que os ofrezco a continuación está ordenado por géneros y dentro de ellos de forma alfabética.

DRAMAS

80 egunean

Ander

Arriya
Baso ilunean
Berri ona
Bizitzaren orbanak

Ez izan beldurrik
Hauskor
Hodeiak pintatzeko makina

Hondoratzea
Izarren argia
Neguko eguzki hotza
Nire aitaren etxea
Obaba
Txokolate apur bat

Zorion perfektua

COMEDIAS


Aupa Etxebeste
Casual day
Kutsidazu bidea, Ixabel
Mundu ia perfektua
Torremolinos 73



DOCUMENTALES


Amerikanuak
Lucio
Nömadak TX
Zaintzaileak


MUSICALES

Go!azen


TERROR

Kronokrimenak


AVENTURA

Mystical
Zigortzaileak


ANIMACIÓN


Ametsen lapurra
Animal channel
Betizu eta urrezku zintzarria
Betizu izar artean
Cristobal Molon
Glup,zabor bizidunak
Haragijaleen krisia
Karramarro uhartea
Megasonikoak
Olentzero eta oparien ordua
Olentzero eta subilaren lapurreta
Pailazokeriak
Supertramps
Unibertsolariak, munduaren ertzaren bila